Παρατηρείς το παιδί σου να κάθεται όλη μέρα μπροστά από το tablet/κινητό/τηλεόραση και να μην έχει σηκωθεί ή κινηθεί (μόνο για τα βασικά). Ανησυχείς και συ με όλα αυτά που ακούς/διαβάζεις για την χρήση των οθονών και σκέφτεσαι να το παρακινήσεις κάπως.
-“Άντε φτάνει πια θα στραβωθείς/χαζέψεις όλη μέρα κολλημένο εκεί. Πήγαινε μια βόλτα να πάρεις λίγο αέρα βρε παιδί μου”.
Το παιδί κάθεται μπροστά στην οθόνη, απορροφημένο σε ένα παιχνίδι ή ένα βίντεο, και η ιδέα να βγει στο γήπεδο ή στο πάρκο της γειτονιάς μοιάζει να το αναστατώνει. -«Δεν ξέρω κανέναν εκεί», λέει. «Δεν θέλω, με ενοχλεί/φοβάμαι “εκείνο” το παιδί», προσθέτει.
Αυτές οι φράσεις όμως δεν είναι απλώς δικαιολογίες. Είναι σημάδια ότι οι κοινωνικές δεξιότητες, η αυτοπεποίθηση και η ικανότητα να δημιουργεί σχέσεις έχουν μείνει πίσω – και τώρα, στις καλοκαιρινές διακοπές, όπου ο χρόνος αφθονεί και οι οθόνες δεν έχουν περιορισμό, αυτά τα κενά γίνονται πιο εμφανή.
Δεν είναι ότι το παιδί σου «φοβάται την εξώπορτα» ή πάντα βαριέται. Το πρόβλημα έχει συσσωρευτεί μέσα στα χρόνια, μέσα από καθημερινές συνήθειες και τη σταδιακή αύξηση του χρόνου μπροστά στην οθόνη. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με το σχολείο, τις δραστηριότητες και τις ώρες οργανωμένου παιχνιδιού, τα κενά αυτά δεν φαίνονται τόσο ξεκάθαρα. Όμως όταν το καλοκαίρι έρχεται και οι δομημένες ώρες μειώνονται, η έλλειψη ευκαιριών για φυσική δραστηριότητα, δημιουργικό παιχνίδι και κοινωνική αλληλεπίδραση εκτός σχολείου γίνεται πιο έντονη.
Τα παιδιά που περνούν πολλές ώρες σε ένα tablet ή κινητό ακόμα και την τηλεόραση, χάνουν ευκαιρίες για τρέξιμο, σκαρφάλωμα, παιχνίδι και επαφή με άλλα παιδιά, πειραματισμό με αντικείμενα και συνεργατικά παιχνίδια. Η ικανότητα να περιμένουν τη σειρά τους, να διαχειρίζονται συγκρούσεις, να θέτουν και να σέβονται όρια δεν αναπτύσσονται φυσικά χωρίς αυτές τις εμπειρίες.
Γιατί η οθόνη δεν είναι “Απλώς Διασκέδαση”;
Ως γονείς συχνά βλέπουμε το παιδί μας να παίζει ήσυχα μπροστά σε μια οθόνη και πολλές φορές ίσως σκεφτόμαστε: «Οκ… είναι ασφαλές, είναι ήσυχο, δεν ενοχλεί κανέναν». Αλλά αυτό που συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια είναι πιο σημαντικό: Η πραγματικότητα είναι ότι η υπερβολική χρήση οθονών επηρεάζει:
-
Την αδρή και λεπτή κινητικότητα. Κινήσεις όπως το τρέξιμο, η αναρρίχηση, η ισορροπία, αλλά και η λεπτομέρεια του να κουμπώνει ένα κουμπί ή να ζωγραφίζει, δεν εξασκούνται αρκετά. Είναι ένας αρκετά σημαντικός λόγος που πολλά παιδιά χρειάζονται την υποστήριξη εργοθεραπείας!
-
Μειώνονται οι κοινωνικές δεξιότητες. Η επικοινωνία, η διαπραγμάτευση, η ικανότητα να δημιουργεί φιλίες και να θέτει όρια σε παιχνίδια με άλλα παιδιά περιορίζονται Σημαντικά.
-
Η αυτορρύθμιση και η εκτόνωση παραμελούνται. Το παιδί ΔΕΝ μαθαίνει να διαχειρίζεται συναισθήματα, βαρεμάρα, ματαίωση ή ενέργεια, γιατί η οθόνη τα αντικαθιστά.
-
Η δημιουργικότητα περιορίζεται. Χωρίς το ελεύθερο παιχνίδι- χωρίς δομή, προγραμματισμό και αποτέλεσμα, το παιχνίδι που λερώνει και διεγείρει τις αισθήσεις και το νευρικό σύστημα – το messy play, κατασκευές, ζωγραφική και παιχνίδια φαντασίας, έκφρασης και απελευθέρωσης. Η ικανότητα να δημιουργεί, να χαλάει, να δοκιμάζει νέες ιδέες και να ξαναπροσπαθεί μειώνεται.
Με λίγα λόγια, η οθόνη προσφέρει στιγμιαία διασκέδαση, αλλά δεν δίνει το πλήρες φάσμα εμπειριών που χρειάζεται ένα παιδί για να αναπτυχθεί σωματικά, κοινωνικά και ψυχο-συναισθηματικά.
🎮 Γιατί τα παιδιά (και όχι μόνο) προτιμούν τόσο την οθόνη;
Δεν είναι θέμα τεμπελιάς ή «κακής συνήθειας». Είναι θέμα εγκεφαλικής χημείας.
-
Κάθε φορά που το παιδί παίζει ένα παιχνίδι στο tablet, βλέπει κινούμενα σχέδια ή παίρνει likes στο TikTok, ο εγκέφαλος του απελευθερώνει ντοπαμίνη – τον νευροδιαβιβαστή της ευχαρίστησης και της ανταμοιβής. Γι’ αυτό και όταν κλείνουν οι οθόνες βλέπουμε αυτήν την έκρηξη οργής από εκείνα. Είναι τρομερά δύσκολο να το διαχειριστούν, ειδικά χωρίς την κατανόηση και την βοήθειά μας
-
Η ντοπαμίνη δημιουργεί έναν «κύκλο επιβράβευσης»: το παιδί θέλει ξανά και ξανά την ίδια εμπειρία για να νιώσει το ίδιο ευχάριστο συναίσθημα.
-
Οι οθόνες έχουν σχεδιαστεί ώστε να κρατούν το μυαλό σε συνεχή διέγερση: φωτεινά χρώματα, γρήγορες εναλλαγές εικόνων, άμεση ανταμοιβή. Ο εγκέφαλος των παιδιών, που ακόμα αναπτύσσεται, είναι πιο ευάλωτος σε αυτή την «παγίδα».
Σε αντίθεση με αυτό, οι πραγματικές εμπειρίες παιχνιδιού (τρέξιμο, messy play, ομαδικά παιχνίδια) δίνουν ντοπαμίνη μεν, αλλά με πιο ισορροπημένο και φυσικό τρόπο, ενισχύοντας παράλληλα δεξιότητες ζωής: αυτοέλεγχο, κοινωνικότητα, δημιουργικότητα.
🔍 Γιατί όμως τα παιδί είναι πιο ευάλωτα στην «παγίδα» της οθόνης;
Δεν είναι μόνο θέμα «θέλησης» ή «πειθαρχίας». Υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που κάνουν ένα παιδί σε αυτήν την ηλικία να κολλάει πιο εύκολα.
-
Ο εγκέφαλος αναζητά ένταση
Στα 10 χρόνια, ο εγκέφαλος του παιδιού βρίσκεται σε φάση μεγάλης ανάπτυξης. Αναζητά δυνατά ερεθίσματα, και η οθόνη του τα προσφέρει απλόχερα: έντονα χρώματα, ήχοι, άμεσες ανταμοιβές. Κάθε like, κάθε πέρασμα μιας πίστας, κάθε γρήγορο βίντεο δίνει μια μικρή δόση ντοπαμίνης.
Στον έξω κόσμο, η ανταμοιβή έρχεται πιο αργά και με μεγαλύτερη προσπάθεια. Έτσι, ο εγκέφαλος αρχίζει να προτιμά το «εύκολο». -
Οι κοινωνικές δεξιότητες δεν είναι ακόμη ώριμες
Μπορεί να βγει μόνο του στο πάρκο ή στο γήπεδο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει λύσει το πώς να μπει σε μια παρέα, πώς να πει «παίζω κι εγώ», πώς να διαχειριστεί ένα παιδί που τον ενοχλεί.
Η αλήθεια είναι πως συχνά νιώθει αμηχανία. Και η αμηχανία πονάει. Η οθόνη, από την άλλη, δεν τον εκθέτει, δεν τον απορρίπτει. Γι’ αυτό είναι πιο «ασφαλής επιλογή». -
Η βαρεμάρα είναι δύσκολη να την αντέξει
Η γενιά των παιδιών μας δεν αντέχει εύκολα τη σιωπή ή την ανία. Το «δεν έχω τι να κάνω» μεταφράζεται πολύ γρήγορα σε «ανοίγω την οθόνη». Εδώ φαίνεται πόσο σημαντικό είναι να έχει μάθει το παιδί να αντλεί χαρά από πιο αργά, δημιουργικά παιχνίδια – κάτι που χρειάζεται καθοδήγηση από εσένα. -
Η οθόνη καλύπτει συναισθηματικά κενά
Μπορεί να είναι κούραση, μοναξιά, άγχος, λύπη ή θυμός. Η οθόνη λειτουργεί σαν «παυσίπονο»· απασχολεί το μυαλό και δίνει μια ψευδαίσθηση ηρεμίας. Αυτό, όμως, δεν λύνει το πρόβλημα. Απλώς το σκεπάζει.
Το Καλοκαίρι ως Αφύπνιση!
Το καλοκαίρι, όμως, και γενικά το awareness/η επίγνωση της κατάστασης μας δίνει μια μοναδική ευκαιρία: μπορεί να λειτουργήσει ως αφύπνιση για γονείς και παιδιά. Είναι η στιγμή που μπορούμε να δούμε πού υπάρχουν κενά, χωρίς ενοχή ή κριτική, και να δημιουργήσουμε εμπειρίες που ενισχύουν δεξιότητες και αυτοπεποίθηση. Ουσιαστικά, το καλοκαίρι μπορεί να γίνει μια ευκαιρία να επαναφέρουμε/επιτρέψουμε το παιχνίδι στη ζωή των παιδιών.
Γιατί το Messy Play είναι το “αντίδοτο”!
Το messy play, όπως ήδη έχει αναφερθεί, είναι ένας τρόπος να δώσουμε στο παιδί χώρο να εκφραστεί, να εκτονώσει συναισθήματα, να αναπτύξει δημιουργικότητα και αυτοπεποίθηση. Μέσα από τον πηλό, το αλεύρι, τα χρώματα, τη ζωγραφική, τη δημιουργία με φυσικά υλικά ή ακόμα και με απλά αντικείμενα στο σπίτι, το παιδί μαθαίνει να πειραματίζεται, να αισθάνεται ικανό και να συνεργάζεται με άλλα παιδιά. Κάθε παιχνίδι, κάθε αλληλεπίδραση γίνεται μέσο μάθησης και ανάπτυξης δεξιοτήτων.
Καθώς το παιδί ανακαλύπτει ξανά τη χαρά του παιχνιδιού, οι κοινωνικές του δεξιότητες αρχίζουν να ενισχύονται. Μαθαίνει να περιμένει τη σειρά του, να μοιράζεται, να διαχειρίζεται μικρές συγκρούσεις, να ελέγχει τις παρορμήσεις του και να εκφράζει συναισθήματα με υγιή τρόπο. Οι δεξιότητες αυτές δεν είναι απλώς «καλοκαιρινές». Είναι δεξιότητες ζωής που θα το στηρίξουν σε όλη του την ανάπτυξη, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και τη δυνατότητα να δημιουργεί υγιείς σχέσεις.
Για τους γονείς, η συνειδητοποίηση ότι η οθόνη μπορεί να έχει περιορίσει αυτές τις εμπειρίες είναι σημαντική. Δεν χρειάζεται να νιώθουμε ενοχές για τα χρόνια που πέρασαν. Αντίθετα, μπορούμε να δούμε το τώρα ως ευκαιρία. Μικρά βήματα, όπως ένα καθημερινό παιχνίδι έξω ή μια δραστηριότητα messy play, μπορούν να φέρουν μεγάλη αλλαγή. Αρκεί να υπάρχει παρουσία, υπομονή και επαναληψιμότητα.
Η καλοκαιρινή περίοδος είναι επίσης ιδανική για να ενθαρρύνουμε το παιδί να πάρει πρωτοβουλίες. Μπορεί να αποφασίζει μόνο του να βγει στο πάρκο, να προσκαλέσει φίλους ή να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια. Η αίσθηση ότι έχει έλεγχο και επιλογές ενισχύει την αυτοπεποίθηση και μειώνει το άγχος που μπορεί να προκαλεί η κοινωνική αλληλεπίδραση μετά από χρόνια περιορισμένου παιχνιδιού.
Η εμπειρία του messy play συνδέεται με τη δημιουργικότητα και την εκτόνωση. Τα παιδιά που έχουν την ευκαιρία να πειραματιστούν, να λερώνουν και να ανακαλύπτουν νέες υφές, χρώματα και τρόπους έκφρασης, μαθαίνουν να απελευθερώνουν και να διαχειρίζονται το άγχος χωρίς υπερφόρτωση ή εκρήξεις θυμού. Αυτό το είδος παιχνιδιού δεν είναι απλώς διασκέδαση. Είναι βασικό εργαλείο συναισθηματικής ανάπτυξης, αυτορρύθμισης και ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας.
Συχνά, οι γονείς ανησυχούν για την ακαταστασία ή τον χρόνο που απαιτείται, αλλά η αξία αυτού του παιχνιδιού ξεπερνά κάθε ανησυχία. Να θυμάστε πως υπάρχουν δομές που μπορείτε να επισκεφτείτε είτε μαζί με το παιδί, είτε να συμμετέχει το παιδί σε ομαδούλες με messy play. Όμως ακόμα και στο σπίτι με οριοθέτηση του χώρου και του χρόνου, μπορείτε να το καταφέρετε χωρίς να δημιουργηθεί μεγάλος “χαμός”!
Τα οφέλη περιλαμβάνουν ανάπτυξη λεπτής και αδρής κινητικότητας, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και ενίσχυση της δημιουργικότητας. Επιπλέον, η εμπειρία της συνεργασίας και της αλληλεπίδρασης με άλλα παιδιά, ή ακόμα και με τους γονείς, ενδυναμώνει τις σχέσεις και βοηθά το παιδί να θέτει υγιή όρια.
Μέσα από το παιχνίδι, το παιδί μαθαίνει να παίρνει αποφάσεις, να διαχειρίζεται απογοητεύσεις και να αισθάνεται ικανό. Η διαδικασία αυτή ενισχύει την αυτοπεποίθηση με τρόπους που καμία οθόνη δεν μπορεί να προσφέρει. Στο τέλος, η εμπιστοσύνη στον εαυτό του μεγαλώνει και η κοινωνική του ευελιξία αυξάνεται, επιτρέποντάς του να δημιουργεί φιλίες και σχέσεις με ασφάλεια και χαρά. Αλλά και να διαχειρίζεται με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και “μαεστρία” επιθετικές – εκφοβιστικές συμπεριφορές!
Please! Μην αυτομαστιγωθείς!
Άδραξε, λοιπόν, την ευκαιρία και κάνε την γνώση (πλέον) να γίνει η αφορμή για μια «επανεκκίνηση». Παίξε μαζί με το παιδί, δώσ του περισσότερο χρόνο στο ελεύθερο παιχνίδι έξω και στη φύση, αρχικά περιορίζοντας και οριοθετώντας τον χρόνο με τις οθόνες και παρατήρησε τη δημιουργικότητα και την κοινωνική του αλληλεπίδραση να αναπτύσσονται.
Τα παιδιά επανασυνδέονται με δεξιότητες που ίσως να έχουν μείνει πίσω λόγω της υπερβολικής χρήσης οθονών. Είναι η στιγμή που οι γονείς μπορούν να γίνουν συνοδοιπόροι σε αυτή τη διαδικασία, όχι με πίεση, αλλά με παροχή ευκαιριών, παρουσία και ενθάρρυνση.
Στο τέλος, αυτό που μετράει δεν είναι ο χρόνος μπροστά σε οθόνες ή η αποφυγή τους, αλλά οι στιγμές που βοηθάμε τα παιδιά να βιώσουν τη ζωή, να αλληλεπιδρούν, να δημιουργούν σχέσεις, να εκφράζουν συναισθήματα και να καλλιεργούν δεξιότητες ζωής. Το καλοκαίρι μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα για μια καθημερινότητα όπου η οθόνη δεν ορίζει την εμπειρία του παιδιού, αλλά είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται με ισορροπία και η αφορμή για την επανένταξη αυτών των σημαντικών εμπειριών, δίνοντας στα παιδιά αυτοπεποίθηση, κοινωνικές δεξιότητες και την ωριμότητα μέσα από τα λάθη!
Αν αντιμετωπίζεις δυσκολίες με την χρήση των οθονων του παιδιού σου και χρειάζεσαι βοήθεια, μπορείς να κλείσεις ένα 20΄ δωρεάν ραντεβού εδώ, θα χαρώ να σε βοηθήσω με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζεις.
Μην ξεχάσεις να γίνεις μέλος της κοινότητάς μου και να μαθαίνεις περισσότερα εδώ:
